Hoe ziet jouw 'rat park' eruit?

Bruce K. Alexander, psycholoog en professor emeritus uit Vancouver Canada heeft met collega’s van de Simon Fraser Universiteit in Brits Colombia in Canada het zogenaamde ‘rat park’-experiment gedaan.

Het doel van het experiment was om verslaving beter te gaan snappen. Waarom raken mensen verslaafd? Waarom raken sommigen wel verslaafd en anderen niet? Waarom gebruiken mensen zelfs tot de dood aan toe?

Het verklaringsmodel v.w.b. verslaving tot aan dan was voornamelijk biologisch. Kort gezegd: “In drugs zitten stoffen die dusdanig verslavend zijn dat als je die een tijd lang intensief gebruikt dan zul je er lichamelijk afhankelijk van worden.”

Het bewijs voor deze biologische verklaring werd lang gevonden in experimenten met ratten. Als je een rat in een kooi zette met 2 flesjes water waarvan er een gevuld was met zuiver water en de ander gevuld was met water met daarin heroïne, dan gaven vrijwel alle ratten de voorkeur aan het water met heroïne. De ratten gingen zelfs zo ver in het drinken van dit water met heroïne dat zij er soms aan dood gingen. Dit was jarenlang het bewijs dat drugs zo belonend zijn dat je ermee doorgaat tot je dood gaat.

De vraag die zich echter steeds vaker opdrong was: Hoe kan het dat niet iedereen die verslavende middelen krijgt verslaafd raakt? Als het ‘zo simpel’ zou zijn als dat water-experiment suggereert dan zou iedereen die bijvoorbeeld een tijd morfine slikt, na bijvoorbeeld een operatie, daarna ook verslaafd moeten zijn. En dat is niet zo.

Bruce K. Alexander herhaalde exact hetzelfde experiment met de flesjes water maar veranderde de context waarin deze flesjes met water werden aangeboden. Er werd een ‘rat park’ gebouwd, de hemel voor ratten werd nagebootst! Er was in dat park genoeg plezier te beleven met leuke speeltjes, er was voldoende lekker eten en er waren voldoende soortgenoten om mee te verbinden en seks te hebben. De uitkomst van dit experiment was totaal anders. Deze ratten gebruikte niet of nauwelijks het water met de heroïne. Geen enkele rat ging door tot de dood.

Dit experiment bewijst dus niet dat er geen lichamelijke afhankelijkheid is of kan zijn. Het zegt duidelijk dat de context waarin iemand die gebruikt zich bevindt ook belangrijk is bij het ontwikkelen of het voortzetten van een verslaving.

Vanzelfsprekend is ook op het onderzoek van Bruce K. Alexander kritiek. Anderzijds wordt regelmatig gesteld dat van de vele Vietnamveteranen die terugkeerde naar de USA en verslaafd waren geraakt aan de heroïne in Vietnam een pijnlijk ‘experiment’ zijn gebleken die de uitkomst van het rat park-experiment bevestigd hebben. Het blijkt dat van de verslaafde Vietnamveteranen er heel veel gestopt zijn met gebruiken na hun terugkeer. Dat was veelal de groep die terugkeerde naar een warme, betrokken context, met minder stress en een baan.

Dit experiment, los van alle kritische opmerkingen die je erover kan maken, is voor onze visie erg belangrijk. Wij zullen met iemand altijd kijken naar zijn of haar context. Indien mogelijk zullen wij altijd de behandeling aanbieden voor de gebruiker en de naasten samen. In de behandeling zal en moet veel aandacht zijn voor de pijn, de zorgen, de boosheid, de angst, het wantrouwen en het verdriet van de naasten maar tegelijkertijd ook voor de liefde die er is voor de gebruiker, voor de hoop en het perspectief wat er kan zijn als met elkaar de verantwoordelijkheid gepakt wordt.

De gebruiker zal na moeten denken over zijn ‘rat park’. Waar word ik blij van? Wat en vooral wie heb ik wel of juist niet nodig in mijn wereld? Ook dit is een proces wat tijd nodig heeft en moeilijke keuzes met zich mee zal brengen maar, zoals het experiment ons leert, het is wel een noodzaak om tot duurzaam herstel te kunnen komen.