Verhalen die me altijd bij zullen blijven...

Door de jaren heen heb ik zo ontzettend veel verhalen mogen horen van mensen terwijl ik werkte als therapeut in de verslavingszorg. Er is zoveel met me gedeeld, zoveel kwetsbaars, zoveel ontroerends, zoveel pijnlijks, zoveel wat niet te geloven is. Deze verhalen hebben me ontroerd, verbaasd, boos gemaakt, verlegen gemaakt, trots gemaakt, blij gemaakt. Deze verhalen hebben mij als behandelaar, ik heb me inmiddels opgeleid als GZ-psycholoog, cliëntgericht psychotherapeut en schematherapeut gevormd, zoals de ervaringen uit mijn eigen leven mij gevormd hebben. Zoals voor alle therapeuten zijn er ook voor mij een aantal verhalen of cliënten die me altijd bij zullen blijven (natuurlijk zijn de verhalen net iets anders gemaakt om herkenning te voorkomen).

De jonge vrouw die vol trots vertelde dat ze alleen maar gebruikte als haar dochtertje in bed lag. Vervolgens vertelde ze dat ze dan na een uur gebruik knock-out ging. Toen ik haar vroeg of zij haar dochtertje dan wel zou hebben gehoord in de nacht? Dat het feit dat haar dochtertje sliep als zij zelf in de ochtend uit haar roes wakker werd niets zei of haar dochtertje in de nacht wel of niet wakker was geweest. De schaamte, de schuld, het verdriet, de angst die toen los kwamen waren enorm. Hoe ongelooflijk moeilijk vond ik het dat deze vrouw kort na haar opname weer terugviel en dus haar dochter uit huis geplaatst ging worden. Ik was boos op haar, ik begreep er niks van. Tegenwoordig zou ik haar niet zo hard meer confronteren. Ik zou wel de vragen stellen maar als ik terug kijk had ik een oordeel over haar gebruik in die tijd. Ik, net zelf moeder, begreep er niets van dat je zo met je kinderen om kon gaan. Had dit te maken met het feit dat ik zelf elke nacht naast een man lag die door de alcohol niet wakker werd van de kinderen? Was mijn boosheid op haar eigenlijk boosheid naar hem en naar mijzelf?

Over de succesvolle ondernemer van gegoede herkomst die na heel veel pijnlijke situaties voor hem en zijn gezin dan toch in behandeling kwam en succesvol wist af te kicken. Hoe hij vervolgens worstelde met zijn moeder die het maar lastig en schaamtevol vond dat haar zoon op het familiefeest een spa rood bestelde in plaats van de bubbels die iedereen dronk. Dat ze boos op hem werd omdat hij de tiramisu niet at die zij vol liefde gemaakt had voor het kerstdiner maar waar de grand marnier vanaf droop.

Over de drie mannen die overleden zijn aan een overdosis, nadat zij succesvol met ontslag waren gegaan uit de kliniek. Aan deze drie mannen denk ik nog regelmatig. Ik denk ze nog wel ooit te zien lopen. Ze hadden zo hard gewerkt. Er was echt een kans dat zij hun verslaving achter zich konden laten, maar helaas de verslaving haalde hen uiteindelijk toch weer in.

Over de maatschappelijk succesvolle man die zijn hele werkzame leven dagelijks een hele fles wijn gedronken had en daarbij prima functioneerde. Toen hij met pensioen ging trok hij de eerste fles wijn al open om 14.00 uur en dus de tweede om 18.00 uur en toen begon zijn lijf last te krijgen van alle alcohol. Met hem had ik bijzonder fascinerende gesprekken of hij nu al zijn hele leven verslaafd was of pas het laatste jaar, na zijn pensioen? Door deze gesprekken met hem heb ik geleerd dat een definitie van verslaving geen enkele zin heeft. Ik vind de zin: ‘Als willen moeten wordt’ wel heel mooi omdat die door velen herkend wordt maar verder maakt het niet uit of we het verslaving noemen of niet. Ik kan om die reden ook niet gemakkelijk praten over ‘de verslaafde’. Ik weet niet aan welke kenmerken iemand moet voldoen om als ‘verslaafde’ aangemerkt te kunnen of moeten worden. In de gesprekken met deze man werd mij duidelijk dat een probleem met een middel pas een probleem is als er ook doorvoelde en doorleefde nadelen aan zitten. In al die jaren was hij bijzonder maatschappelijk succesvol geweest, had hij een goed huwelijk, een rijk sociaal leven en geen gezondheidsklachten maar hij dronk wel elke dag die ene fles wijn (en zijn vrouw ook een fles). Wat we niet weten is of hij nog succesvoller was geweest zonder deze fles wijn per dag? Wat we niet weten of zijn toch wel erg grote alcoholprobleem na zijn pensioen niet ontstaan zou zijn en daarmee de kwaliteit van leven in deze derde en vierde levensfase dan niet beter zou zijn geweest? En zou dat dan opgewogen hebben tegen de lol die hij nu had gehad, want hij had een heel rijk gevuld leven gekend al die jaren.

Over de jongen van 27 jaar die mij toch wilde laten weten dat het vroeger thuis echt niet zo slecht was als wij als therapeuten altijd maar dachten. Hij vertelde mij dat zijn moeder een heel goede moeder was. Zij had hem immers geleerd dat hij, voordat hij iets van de grond at wat er uit zag als een smartie, altijd eerst aan haar moest vragen of dat wel mocht. Op die manier had zij hem succesvol beschermt tegen het per ongeluk innemen van XTC die daar toch regelmatig op de grond lag. Ik kon het niet over mijn hart verkrijgen om zijn herinnering aan zijn inmiddels overleden moeder, wat ter discussie te stellen en me af te vragen hoe goed het is dat je kind rond loopt in een huis waar XTC op de grond ligt. Ik vroeg me af wat voor vader deze jongen zou gaan zijn? Het was een super zachtaardige jongen met een giga-verslavingsprobleem niet in de laatste plaats omdat hij verslaafd geboren was. Hij wilde altijd alles voor iedereen doen en ging daarin totaal over zijn eigen grenzen heen maar ook over grenzen van anderen als hij bijvoorbeeld de vrouw waar hij verliefd op was maar kon plezieren. Hoe gaat hij het vaderschap vorm geven later? Was een collega van mij ooit de therapeut van zijn moeder geweest? Had hij of zij dezelfde vragen gehad over de toekomstige kinderen van deze cliënte?

Al deze verhalen, al deze ontmoetingen en nog velen verhalen meer hebben gemaakt dat ik veel gelaagdheid zie in mensen met problemen met middelen. Je ziet veel onderliggende problematiek, veelal trauma. Ik heb nog nooit iemand gesproken die op een dag besloten heeft verslaafd te raken, dat is altijd het gevolg van heel veel ellende. Zo heb ik ook nog nooit een dader gesproken (ik werkte lang in de forensische verslavingszorg) die niet eerst slachtoffer was voordat hij dader werd. Ik heb geleerd om het gedrag van iemand (sterk) af te kunnen keuren, maar de kwetsbaarheid van de mens zelf wel te blijven zien. Ik keur echt niet goed wat iemand doet onder invloed of doet om aan zijn of haar middel te komen. Als je dingen doet die niet mogen dan moet je daar verantwoordelijkheid voor nemen of opgelegd krijgen. Als je mensen pijn doet dan moet je dat dragen en goed maken als het kan. Toch zie ik ook altijd kwetsbaarheid, onvermogen, angst, verdriet, schaamte, schuld. We doen iemand écht te kort als we, in therapie, niet voorbij het onacceptabele gedrag kijken en gaan onderzoeken welke emoties eronder liggen. Daar ligt de ingang tot duurzaam herstel en verandering.

Ik heb inmiddels geleerd dat als je een middelenprobleem hebt dat je dan ontzettend klem zit. Je zit klem in je neurobiologie, in de pijn die je gehad hebt en die je veroorzaakt heb, je zit klem in de bijna onmogelijke opgaaf om dit alles los te gaan laten, onder ogen te gaan zien en een nuchter leven te gaan leiden. Hoe dan? Wanneer gaat dat je ergens een beetje een gevoel van geluk opleveren? Niet dat je gelukkig bent in je actieve gebruik maar het is wel een bekend systeem waar je in zit.

Ik denk dat dat is waarom ik zo graag werk met mensen met een probleem met middelen. Het is elke keer weer een unieke zoektocht. Mijn gereedschapskist zit inmiddels vol met vele verhalen en technieken, therapeutische wijsheid en levenservaring. Ik haal er veel voldoening uit om met iemand het hele verhaal te gaan ontwarren. Wat maakte dat je ooit begon? Hoe is het steeds erger geworden? Wat is jou aangedaan? Wat heb jij anderen aangedaan? Wat is überhaupt je perspectief als je stopt of hoe ga je dat creëren? En de belangrijkste, en om die reden is het zo fijn en bijzonder om met Arno samen te mogen werken want hem lukt het, hoe houdt je dit dan dag na dag, jaar na jaar vol? Stoppen met gebruiken is moeilijk, gestopt blijven is nog moeilijker.

Bij het ontwikkelen van de werkwijze en de visie van A&A Verslavingskunde hebben we al onze levenservaringen, theorielessen en therapeutische ervaringen aan elkaar verbonden. We bieden EMDR, schematherapie of cognitieve gedragstherapie als dat passend is. We doen dit vanuit het cliëntgerichte psychotherapeutische perspectief. We werken meervoudig onpartijdig met gebruiker en naasten om zo ook aan de liefdesrelatie, het gebroken vertrouwen en de eenzaamheid te werken. We bieden systeemtherapie aan ouders en kinderen, ongeacht wie in het systeem de gebruiker(s) is of zijn. Het is zo ontzettend waardevol om vanuit al onze passie en compassie intensief met iemand en zijn of haar systeem te mogen samenwerken en een beter perspectief te kunnen creëren. Het is hard werken voor ons allemaal maar ontzettend belonend, voor ons allemaal, als iemand weer ‘baas over zijn gebruik’ is geworden en dus nuchter en in verbinding met zijn of haar naasten en met compassie voor zijn of haar verleden het leven weer aan gaat.