Wat mag je verwachten van een eerste therapiegesprek?

We stellen je graag voor aan Koen en Sonja.

Koen:

Koen is een harde werker van 52 jaar. Hij heeft samen met zijn vrouw Sonja een eigen onderneming opgebouwd die succesvol is. Hij beleeft veel plezier aan het ondernemen niet in de laatste plaats omdat het financieel goed gaat. Hij is een slimme ondernemer die de markt goed aanvoelt en al meerdere keren met een goede voortuitziende blik gewaagde keuzes gemaakt heeft die goed uitpakten waardoor hun bedrijf floreerde. Koen is trots op zijn bedrijf. Helaas hebben hij en Sonja geen kinderen kunnen krijgen. Dat is een hele tijd een groot verdriet in hun leven geweest. Ze hebben daar goed over kunnen praten met elkaar en hebben nu samen een goed gevuld en vervuld leven met werken, vrienden, gezamenlijke en aparte hobby’s en heel regelmatig luxe weekendjes weg. Er gaat dus heel veel goed.

Koen heeft het in zijn jeugd niet gemakkelijk gehad. Voor de buitenwereld kwam hij uit een mooi gezin met 3 broers, een hard werkende vader als ondernemer en een moeder die thuis was bij de kinderen. Wat de buitenwereld niet zag was dat moeder behoorlijk veel dronk en vooral veel in bed lag. Het is haar heel lang gelukt om op de momenten dat het moest representatief aanwezig te zijn maar achter de voordeur kwam het vooral op vader en de 3 jongens neer. Koen is lang heel boos op zijn moeder geweest. Hij heeft het niet met haar uit kunnen praten. Ze is jong overleden, toen Koen 30 was. Het afscheid was kil. Sindsdien denkt hij hier niet veel meer over na.

In zijn studententijd leerde Koen zelf alcohol goed kennen. Hij werd lid van een studentenvereniging en heeft vele avonden en nachten onder invloed in de stad gefeest. Dit was een mooie tijd. Hij kijkt daar goed op terug. Het lukte hem om naast al dat feesten zijn studie met maar een klein beetje vertraging af te ronden. In zijn eerste baan leerde hij Sonja kennen en toen het echt serieus werd tussen hen ging hij minder stappen en nam het drinken dus ook af.

Koen weet dus ook niet precies wanneer het drinken er weer ingeslopen is. Hij is nooit gestopt geweest maar een flink aantal jaren dronk hij wel elke dag maar meestal zo’n 2 glazen wijn per dag. Het is er, zo denkt hij zelf, een beetje ingeslopen. Van 2 glazen wijn, werd het 3 glazen wijn per dag en af en toe in het weekend een fles. Vaak dronk hij samen met Sonja of vrienden. Het leverde geen problemen op al merkte hij wel op dat hij vaak net wat meer dronk dan Sonja of zijn vrienden.

Nu sinds een aantal jaar levert zijn drinken ineens wel problemen op tussen hem en Sonja. Hij baalt ervan. Ze doet moeilijk. Hij heeft geen zin in dit gedoe en probeert dus ook minder zichtbaar voor haar te drinken. Zijn wijn smaakt toch minder lekker als zij er zo chagrijnig naar aan het kijken is. Hij heeft zich dus aangewend om op het werk, vanaf 16.00 uur met een collega wat te drinken en ondertussen te vergaderen. Deze collega herkent zijn worsteling want die heeft ‘ook zo’n vrouw thuis zitten’ en dus is het op het werk drinken voor hen beiden een mooie oplossing. Het zijn goede en gezellige momenten voor Koen. Hij merkt wel dat hij steeds sterker verlangt naar dat moment van 16.00 uur, dat hij steeds later naar huis gaat en dat hij zijn agenda echt zo beheert dat hij om 16.00 uur op de zaak is omdat hij dat moment niet wil missen. Ze drinken dan samen een tot 2 flessen wijn. Ze zijn fijnproevers. Het is de uitdaging om elke dag een lekkere fles wijn mee te nemen. Ze beleven ook daar veel plezier aan.

Als Koen dan thuis komt dan schenkt hij zichzelf snel een glas wijn in om de geur van alcohol te verklaren. Totdat Sonja naar bed gaat houdt hij het bij een of twee glazen. Als zij naar bed gaat drinkt hij de fles nog leeg. Regelmatig valt hij dan op de bank in slaap en wordt daar midden in de nacht wakker.

Het valt Koen op dat hij steeds minder onder invloed raakt van de alcohol. Hij vindt dat wel prettig. Wat hij niet fijn vindt, los van het gezeur van Sonja over zijn drinken, is ‘de aftakeling van zijn lijf’. Hij grapt er vaak over met zijn vrienden. Hij is moe, kan minder goed tennissen, hij heeft vaak hartkloppingen, last van maagzuur, hij krijgt een buikje, hij heeft vaak hoofdpijn en zijn suiker is volledig ontregelt zei de huisarts hem pas. “Dat ouder worden valt niet mee hoor”.

Hij baalt echter het meest van het gedoe met Sonja. Jarenlang waren zij een goed team en sinds een aantal jaren is het echt minder leuk met haar. Hij baalt er behoorlijk van. Waarom doet ze zo moeilijk? Hij werkt hard, zorgt voor een mooi inkomen, ze doen leuke dingen. Waarom doet ze zo moeilijk? Hij wil gewoon thuis komen en het gezellig hebben samen. Het is niet dat hij bij haar weg wil maar hij wil wel heel graag dat het weer leuker wordt. De laatste tijd krijgen ze ook nog ruzies omdat zij vindt dat hij teveel drinkt en dat ze het niet fijn vindt dat hij niet met haar mee naar bed gaat. Hij trekt zich steeds meer terug van haar en hij had recent zelfs een gedachte dat hij begreep waarom zijn moeder altijd in bed lag: Daar laat de wereld je tenminste met rust.

Sonja:

Sonja is een hartelijke, gezellige, mooie vrouw van 50 jaar. Ze staat altijd blijmoedig in het leven. Met Koen heeft ze een onderneming opgestart. Zij doet de marketing voor het bedrijf. Dat vindt ze leuk en gaat haar goed af. Koen blijkt een gave te hebben om aankomende ontwikkelingen in de markt aan te zien komen. Sonja lukt het vervolgens om deze nieuwe ideeën ‘goed in de markt te zetten’, ze zijn een goed team zo, al jaren. Het niet hebben van kinderen is voor Sonja een behoorlijk tijd een groot verdriet geweest. Ze droomde vroeger van een gezin met 3 kinderen. Toch is het haar met Koen samen goed gelukt om een mooi leven in te richten zonder kinderen. Sonja kan erg genieten van hun leven samen. Ze hebben veel vrienden, leuke hobby’s en gaan vaak luxe weekenden weg.

Sonja haar jeugd was prima. Het leren ging haar goed af en ze had veel vrienden. De jeugd van Sonja stond vooral in het teken van haar gehandicapte broer. Veel aandacht van haar ouders ging naar haar broer toe. Dat begreep ze wel maar het was ook wel moeilijk. Hij vertoonde moeilijk gedrag en kon erg agressief worden. Ze durfde dus geen vriendinnen en later vriendjes mee naar huis te nemen. Haar broer woont nu al langere tijd in een zorginstelling. Daar gaat het goed met hem. Haar ouders gaan elke week op bezoek en kunnen het wat meer loslaten. Sonja zelf bezoekt hem een aantal keer per jaar.

In haar studententijd ontdekte Sonja dus hoe fijn het was om met niemand rekening te hoeven houden. Ze heeft hard gewerkt in de horeca en studeerde in een keer af. Ze heeft altijd veel leuke dingen gedaan met vriendinnen. Alcohol heeft Sonja nooit getrokken. Ze dronk wel eens wat en is wel een of twee keer dronken geweest maar dat vond ze erg vervelend. Sonja heeft weinig begrip voor mensen die te veel drinken en daardoor in de problemen komen.

Na haar studietijd ging ze werken en ook dat beviel haar goed. Ze ontmoette Koen en werd heel erg verliefd op hem. Ze bleken dezelfde toekomstplannen te hebben van hard werken en volop genieten. Al snel waren zij een ‘powerkoppel’ en het opzetten van hun eigen onderneming werd door iedereen een logische stap gevonden.

Sonja heeft met Koen veel gesproken over het alcoholgebruik van zijn moeder. Sonja kon weinig begrip voor haar opbrengen mede omdat ze zag en wist hoe erg dit Koen gevormd had in zijn jonge jaren. Ze was dan ook erg blij dat Koen beduidend minder ging drinken toen hun relatie serieuzer werd.

De laatste jaren voelt ze zich erg eenzaam. Koen is veel op het werk en komt laat thuis. Thuis is hij stil en weinig vrolijk. Er is weinig interesse in haar vanuit hem. Ze heeft al van alles geprobeerd. Ze heeft met hem gepraat maar hij vindt het onzin wat zij zegt. Ze is meer op kantoor gaan werken maar daar voelde ze zich erg buitengesloten ondanks dat het hun bedrijf is. Ze werkt dus maar weer meer vanuit huis. Het ergste vindt ze dat ze echt wel ziet dat hij veel drinkt en dat hij onder invloed is als hij thuiskomt maar dat hij daarover liegt. Ze ziet het aan zijn ogen en aan zijn lopen. Ze voelt elke keer zo’n teleurstelling als ze het weer merkt, ze trekt zich dan meer terug. Ze schaamt zich als ze naar vrienden gaan voor zijn gedrag. In het begin van de avond is hij de gezellige en slimme man maar als het later wordt gaat hij echt meer lallen. Vriendinnen hebben hun zorgen daar ook over geuit. Koen vindt het allemaal maar onzin. “Ik lig niet onder de brug, wat doe jij nu moeilijk”. Hij is veel meer passief dan eerst. Hij komt eigenlijk nooit meer met ideeën over wat ze kunnen gaan doen en al haar suggesties vindt hij stom behalve als het eten en dus drinken betekent. Hun weekendjes weg staan ook eigenlijk alleen nog maar in het teken van ‘goede wijnen’. Zelfs hun seksuele relatie, die toch altijd erg goed en spannend was, is er bijna niet meer. Koen valt in slaap zodra hij zijn bed ziet.

December 2023:

Na een fikse ruzie gisterenavond heeft Sonja een ultimatum gesteld: “Of we gaan samen praten en jij stopt met drinken, of ik doe dit niet meer", heeft ze huilend tegen Koen gezegd. Koen, op dat moment enigszins ontnuchterd doordat het 3 uur 's nachts was en de ruzie hem behoorlijk aangreep, heeft hiermee ingestemd.

Sonja komt bij ons, A&A Verslavingskunde, uit omdat ze vandaag nog hulp wil.

Die middag zitten we met Koen en Sonja in hun huis.

Wij leggen Koen en Sonja uit dat wij graag van hen allebei willen horen wat hun kant verhaal is.

Zo’n eerste gesprek is super informatief voor ons. Het ligt vaak allemaal ontzettend gevoelig. We willen Koen niet het idee geven dat hij als dader gezien wordt, tegelijkertijd willen we ook niet dat hij onze interventies kan gaan voelen als goedprater om door te gaan met drinken. We willen Sonja de kans geven om haar kant van het verhaal te vertellen en tegelijkertijd willen we goed inschatten of er bij haar ruimte kan zijn om de worstelingen van Koen te kijken en te kijken naar haar mogelijke eigen aandeel in hoe de dingen lopen. En nog los van dit alles weten we dus helemaal niet waar het nu echt over gaat. Gaat het ‘puur en alleen’ om het drinken van Koen of spelen er eigenlijk andere dingen bij hen individueel of bij hen samen of allebei. Is er nog voldoende liefde? Is er nog vertrouwen? Is er al teveel kapot? Zijn de gesprekken met ons echt een manier om weer de verbinding aan te gaan met elkaar en eruit te komen? Zijn de gesprekken met ons voor de vorm zodat de echtscheiding daarna gerechtvaardigd kan worden of zijn de gesprekken met ons om nog meer munitie voor volgende ruzies te kunnen verzamelen? We oordelen niet, we luisteren vanuit alle gezichtspunten en we prikken af en toe (dat noemen we dan in vakjargon ‘proefinterventies’) om te zien hoe daar op gereageerd wordt.

Sonja begint haar verhaal. De directe aanleiding nu is het etentje gisterenavond bij haar ouders. Ze denkt dat Koen overdag al gedronken had. Hij heeft tijdens het eten voor haar zichtbaar flink gedronken en raakte ook echt dronken. Al heel snel begon ze zich te schamen en zag ze de blikken van haar moeder naar haar vader. Ze heeft heel hard gewerkt om Koen minder te laten drinken, om de leuke dochter te zijn en het gesprek zo vorm te geven dat het dronken gedrag van Koen minder op zou vallen. Dat lukte haar goed tot haar vader over politiek begon. Koen ging helemaal los, hij was niet meer te houden, haalde er van alles bij, hij praatte er langs en schoffeerde zo’n beetje iedereen aan tafel. Toen Sonja radeloos, na talloze non-verbale pogingen om hem tot rust te manen, uiteindelijk maar zei dat hij echt even in moest dimmen, is Koen heel boos op haar geworden. Hij heeft haar voor van alles uitgemaakt, dat ze een waardeloze vrouw was en dat ze dom was. Hij heeft zijn glas tegen de muur gegooid en is in de auto gestapt en weg gereden. Sonja bleef achter vol schaamte en zorgen en boosheid en verdriet. Ze heeft Koen vergoelijkt bij haar ouders, dat hij heel hard werkt en onder druk staat. Ze heeft een taxi gebeld en is naar huis gegaan. Eenmaal thuis was Koen er niet. Ze was heel bang dat hem iets gebeurd was. Hij nam de telefoon niet op en kwam 2 uur na haar thuis, nog meer dronken dan eerder. Ze weet niet waar hij geweest is. Hun ruzie zette zich verder voort en toen heeft Sonja dus, na nog een ruzie van een uur, gezegd dat ze samen moeten gaan praten met iemand omdat ze anders weg gaat. Ze eindigt in het gesprek met ons huilend haar verhaal dat ze al jaren elke dag bang is dat hij drinkt en altijd bang is voor dit soort excessen. Ze snapt het niet. Waarom drinkt hij zoveel? Ze hebben het toch goed samen? Eén wijntje is toch ook voldoende? Ziet hij dan niet hoeveel pijn hij haar hiermee doet en dat hij alles aan het weggooien is?

Het verhaal van Sonja is erg verdrietig voor haar. Je voelt haar machteloosheid, haar schaamte, haar boosheid en haar verdriet. We erkennen haar in haar worsteling en in haar machteloosheid.

“Je stelt hele goede vragen Sonja. Ik zou ook erg benieuwd zijn naar het antwoord van Koen. Heeft hij een idee dat hij jou pijn doet? Kan hij zien dat het jou tot wanhoop drijft? Ik hoor echter ook dat je heel vurig de wens hebt dat het anders kan gaan omdat je ook ziet en voelt dat jullie het goed hebben samen”.

“Koen wil jij aan ons en aan Sonja vertellen hoe jij je voelt?

Koen zucht. Hij twijfelt, dat zie je aan alles.

Wij weten dat dit een belangrijk moment is. De verschillende emoties vechten zichtbaar om voorrang bij Koen. Hij voelt zich in een hoek geduwd en dat wordt hij ook. Gaat hij zich daar uit vechten door de aanval aan te gaan? Gaat hij zich eruit vechten door te bagatelliseren en te ontkennen? Of gaat hij zich eruit vechten door onverschillig te zijn en te verwachten dat het weer over gaat zoals al zo vaak eerder. Is er een manier voor hem om nu EN voor zichzelf op te komen EN de verbinding met Sonja te houden? We proberen hem te helpen.

“Koen, wij weten dat jij ook niet wil dat gisterenavond loopt zoals het loopt. Je voelt je waarschijnlijk hartstikke rot en hebt nu waarschijnlijk meer zin in wijn dan ooit. Je wil niet dat Sonja zo verdrietig is, je weet dat jij daar een rol in hebt maar het kan niet anders dan dat jij ook een deel van het verhaal hebt waar jij klem zit, waar jouw pijn zit. Wil je dat met ons delen?”

Koen zucht nog eens. Hij weet het niet zegt hij. Hij wil het alleen oplossen. Hij wil geen pottenkijkers erbij. Hij is gewend om altijd alles alleen op te lossen. Als kind al. Hij had niemand nodig en regelde alles zelf. Het heeft hem ver gebracht, hij is succesvol ondernemer en mensen zien hem graag. Waarom zou hij dan nu ineens met vreemden gaan praten? Omdat Sonja dat wil? Hij zal haar moeder bloemen sturen met een ‘sorry’ kaartje en de volgende keer cola drinken daar, dan vergeet iedereen dit weer. Hij werkt keihard, hij mag toch ook wel af en toe zijn ontspanning hebben en een wijntje drinken? Ja, dat hij gisteren wat doorschoot, dat klopt. Hij had overdag al gedronken op de zaak met een collega. Hij weet ook wel dat hij vaak drinkt en dat hij dat verbergt, maar is dat nou zo’n probleem? Hij ligt niet onder de brug, hij draait de zaak goed dus wat is het probleem?

Koen is de deur dicht aan het gooien. Wat is wijs? Wat is het meest kansrijk nu? We kiezen ervoor om Sonja te vragen naar deze kant van hem te kijken. We schatten in dat zij nu de meeste ruimte van de twee heeft om naar het pijnlijke stuk van de ander te kijken en haar eigen pijn nog even te parkeren. Herkent zij dat hij altijd alles alleen doet en wat doet dat met haar?

“Sonja, dit is niet het antwoord waar jij op gehoopt had denk ik? Dat lijkt me pijnlijk voor jou. Wat ik me wel afvraag is of jij het herkent dat Koen altijd alles alleen doet? “

Sonja vertelt dat ze dat zeker herkent. Heel vaak ontdekt zij per ongeluk dingen in de administratie van de zaak. Koen heeft dan niet met haar daarover gesproken. Vaak is ze trots op zijn oplossingsvermogen maar ze vindt het wel jammer dat hij het niet deelt met haar. Dat was vroeger wel anders. Toen zij samen hun onderneming startten deelden zij alles met elkaar. Ze geeft aan dat dat haar ook het meeste pijn doet aan zijn stiekeme drinken. Ze wil geen geheimen tussen hen. Ze wil niet dat hij tegen haar liegt. Ze wil zo graag dat hij eerlijk tegen haar is, ook over zijn drinken.

Langzaam wordt het ons duidelijk, zoals bijna altijd, dat hier twee mensen tegenover ons zitten die heel erg eenzaam zijn. Als het hen lukt om de verbinding weer te maken dan zal het mogelijk ook lukken voor Koen om echt naar zijn alcoholgebruik te gaan kijken. De mooie zin: ‘The opposite of addiction is not sobriety, the opposite of addiction is connection’. De verbinding tussen hen herstellen is mogelijk een goede weg naar herstel van zijn alcoholgebruik.

“Koen, jij gaf straks heel knap aan dat je weet dat je vaak drinkt en dat je dat verbergt. Later willen we met jullie gaan begrijpen wat maakt dat je dat verbergt maar nu ben ik vooral benieuwd hoe het voor jou voelt om dat te verbergen? Dat kost ook heel veel energie lijkt mij?” Koen vertelt dat hij dat vreselijk vindt maar wel bijna automatisch doet inmiddels. We horen alle klassiekers voorbij komen van pepermuntjes tot aftershave of thuis snel in het zicht van Sonja een klein bodempje drinken zodat je de geur verklaard. Hij zegt ook dat hij niet trots hierop is om vervolgens te vertellen dat hij nu al spijt heeft dat hij dit gezegd heeft omdat Sonja hem nu snel door zal hebben de volgende keer.

Dit is heel erg knap van Koen. Hij geeft echt een inkijk in zijn manieren. Zonder het in woorden te zeggen, laat hij zien dat hij het anders wil gaan doen maar dat hij angstig is dat hem dat niet lukt.

Sonja reageert warm. Ze vertelt Koen dat ze echt vaak genoeg echt wel ziet dat hij gedronken heeft en dat al die pijnlijke manieren om het te verbergen alleen maar extra zeer doen.

We twijfelen, we zijn een uur in dit gesprek. Wat is er nodig voor hen om EN hard aan het werk te gaan de komende dagen EN om de komende 5 dagen tot het volgende gesprek goed met elkaar door te kunnen en meer verbinding te voelen. We willen van hen beiden commitment aan een afspraak met elkaar. Op die manier kan er een begin van vertrouwen gaan groeien. Vertrouwen in elkaar en vertrouwen in een kans om het anders te gaan doen. Waar gaan we commitment op vragen? Wat is haalbaar? Wat is eerlijk voor hen allebei?

“Koen en Sonja, wat ontzettend goed om te horen dat jullie eerlijk tegen elkaar durven te zijn over kwetsbare dingen. We snappen jouw pijn Sonja en horen je vraag om meer openheid aan Koen. Koen we horen jouw worsteling omdat je graag eerlijk wil zijn maar nu niet in durft te schatten of je dat wel gaat lukken. Mag dit verschil er voor jullie zijn de komende dagen?

Koen, Sonja vraagt dus niet of je minder wil drinken maar vraagt of je er eerlijk over wil zijn. Wil je dat proberen?

Sonja, als Koen de komende dagen dan vertelt dat hij gedronken heeft, zou jij dan kunnen reageren op de openheid in plaats van op het drinken?”

Wat een moeilijke vragen stellen wij hen toch! We vragen Sonja, ondanks dat er voor al haar pijn en verdriet nog geen enkele erkenning is geweest in dit gesprek, om Koen positief te bekrachtigen op mogelijke openheid de komende dagen. Van Koen vragen we bijna nog meer het onmogelijke. Ondanks dat we niet vragen om niet meer of minder te drinken, vragen we om er open over te zijn.

Zo’n eerste gesprek is nooit een gesprek waar beide partners evenveel aan hun behoefte kunnen voldoen. Het is wennen voor ons allemaal. Het is vooral empathisch confronteren en eerste voorzichtige interventies doen. Het is een grote stap als er in enige mate commitment komt op een gezamenlijk onderwerp en daarmee commitment aan een volgend gesprek. Impliciet spreken ze dan uit dat ze een kansje zien op verandering. Daar valt dan hoop uit te putten.

-------------------------------------

Dit eerste gesprek heeft nooit op deze manier plaats gevonden. Koen en Sonja bestaan niet. Dit eerste gesprek is weergave van heel veel eerste gesprekken. Het laat zien hoe kwetsbaar het proces is, hoe traag het moet gaan en hoe belangrijk het dus is om deze gesprekken in hoge frequentie te doen in de eerste fase. Al deze gesprekken doen wij met twee therapeuten en dat heeft ontzettend veel meerwaarde. Het maakt dat het stel minder snel het idee heeft dat de therapeut ‘in het kamp van de een of van de ander zit’.